Definicja

Pokrzywka (łac. urticaria) to niejednolita grupa chorób o zróżnicowanej (często nieznanej) przyczynie i zbliżonym obrazie klinicznym, w której wykwitem pierwotnym jest bąbel pokrzywkowy. Jest on zewnętrznym objawem powstającego przy pokrzywce obrzęku skóry właściwej w wyniku rozszerzenia i zwiększenia przepuszczalności naczyń krwionośnych. Wykwitom na skórze może towarzyszyć też obrzęk naczynioruchowy. Nazwa jednostki chorobowej pochodzi od pokrzywy – rośliny, której włoski powodują oparzenia podobne do zmian skórnych przy pokrzywce.

Podział

Kryterium – CZAS:

Pokrzywka ostra, w której objawy utrzymują się do 6 tygodni

Pokrzywka przewlekła, trwająca powyżej 6 tygodni

Kryterium – ETIOLOGIA:

Pokrzywka spontaniczna

  • o znanej przyczynie
  • o nieznanej przyczynie

Pokrzywka indukowana

  • pokrzywka fizykalna (dermografizm, pokrzywka z zimna/cieplna, pokrzywka opóźniona z ucisku, pokrzywka wibracyja, pokrzywka świetlna)
  • pokrzywka cholinergiczna
  • pokrzywka wodna
  • pokrzywka kontaktowa
Objawy

Podstawowym objawem pokrzywki jest bąbel pokrzywkowy:

  • miejscowy, bezbolesny, płasko-wyniosły obrzęk skóry właściwej
  • o barwie czerwonej, różowej lub porcelanowobiałej
  • płaski, odgraniczony stromym brzegiem
  • o różnych kształtach i rozmiarach, od kilku milimetrów do zmian obejmujących znaczne powierzchnie skóry
  • blednący przy ucisku i mogący pojawić się praktycznie wszędzie
  • z towarzyszącym, a czasem uczuciem pieczenia
  • powstający nagle i utrzymujący się przez krótki okres (do 24 godzin), a ustępujący bez śladu
  • z towarzyszącym obrzękiem naczynioruchowym u około połowy chorych z pokrzywką (obejmującym najczęściej wargi, powieki, policzki, ręce, stopy, genitalia, a nawet jelita i krtań). Objawy utrzymują się do 72 godzin, a chorzy odczuwają ból i rozpieranie skóry.

W rzadkich przypadkach poza objawami skórnymi mogą występować dodatkowe symptomy, na przykład:

  • ból głowy
  • gorączka
  • objawy astmatyczne
  • chrypka
  • trudności w przełykaniu
  • nudności
  • wymioty
  • biegunka
  • skurcze żołądka
  • brak apetytu
  • uczucie zmęczenia
  • problemy z orientacją
  • spadek ciśnienia tętniczego
  • ucisk w klatce piersiowej
  • obrzęk stawów.
Wywiad lekarski

W diagnostyce pokrzywek bardzo ważny jest wywiad lekarski, uwzględniający szereg informacji:

  • pierwszy epizod pokrzywkowy
  • częstotliwość wysiewów bąbli pokrzywkowych
  • czas pojawiania się zmian skórnych, czas ustępowania zmian
  • okres trwania stanów bezobjawowych
  • wielkość, kształt i lokalizacja zmian skórnych
  • czy towarzyszy zmianom obrzęk naczynioruchowy
  • czy występuje świąd skóry, ból
  • wywiad rodzinny w zakresie pokrzywki oraz atopii
  • wywiad alergologiczny (astma oskrzelowa, atopowe zapalenie skóry itd.)
  • obecność czynników infekcyjnych, zaburzeń metabolicznych, endokrynologicznych lub innych zaburzeń internistycznych
  • związek występowania objawów pokrzywki z ekspozycją na czynniki fizykalne
  • stosowanie leków
  • pokarm jako czynnik wyzwalający objawy
  • wywiad zawodowy (rodzaj wykonywanej pracy)
  • wywiad socjalny (tryb życia)
  • sezonowość zmian
  • czy pacjent posiada implanty chirurgiczne, stomatologiczne lub ortopedyczne (stenty, kardiostymulator, endoprotezy, implanty stomatologiczne)
  • związek z cyklem miesiączkowym u kobiet
  • związek ze stresem emocjonalnym
  • zastosowane dotąd leczenie i odpowiedź na leczenie
Diagnostyka

W diagnostyce pokrzywek wykonuje się szereg niezbędnych badań:

  • podstawowe i szczegółowe badania laboratoryjne, w tym oznaczenie surowiczego stężenia antygenowo swoistych IgE skierowanych przeciwko podejrzanym alergenom
  • ogólną analizę moczu
  • badanie kału w kierunku infekcji pasożytniczej
  • testy skórne
        • skórne punktowe i/lub oznaczenie swoistych IgE
        • skórne płatkowe (przy podejrzeniu pokrzywki kontaktowej)
        • śródskórne, np. test z surowicą autologiczną / z surowicą własną pacjenta (ASST – Autologous serum skin test)
            Test wykonywany jako screening/ badanie przesiewowe w kierunku pokrzywki autoreaktywnej /autoimmunologicznej. U części chorych powoduje powstanie bąbla i rumienia w miejscu iniekcji. Odpowiedzialne za to są autoprzeciwciała klasy IgG skierowane przeciw IgE i/lub FcεRI na mastocytach i bazofilach.

     

  • biopsję skóry (badanie histopatologiczne, immunofluorescencja bezpośrednia)
    • przy podejrzeniu pokrzywkowego zapalenia naczyń
    • u pacjentów z podejrzeniem mastocytozy
    • przy objawach ogólnoustrojowych i przyśpieszonym OB
    • przy opornej na leczenie pokrzywce idiopatycznej

     

  • badania wielospecjalistyczne w zakresie potencjalnych ognisk utajonego zakażenia (laryngologiczne)
  • USG jamy brzusznej, RTG klatki piersiowej, gastroskopia, kolonoskopia
  • próby prowokacyjne z całym panelem czynników fizykalnych

W naszej pracowni posiadamy wysokospecjalistyczny sprzęt (dermografometr, Fric test, Temp test, cykloergometr), niezbędny w diagnostyce pokrzywek indukowanych. Zobacz ⇨

PRÓBY PROWOKACYJNE

  • DERMOGRAFIZM – Wywołanie dermografizmu z użyciem: drewnianej szpatułki, dermografometru, Fric test
  • POKRZYWKA Z ZIMNA – Prowokacja bodźcem termicznym: kostka lodu, test oziębiania kończyny w zimnej wodzie (4 st. C), Temp test
  • POKRZYWKA CIEPLNA – Test prowokacyjny z bodźcem termicznym: gorąca woda, Temp Test
  • OPÓŹNIONA POKRZYWKA Z UCISKU – Test uciskowy: z użyciem dermografometru (ucisk 100 g/mm2), ciężarki
  • POKRZYWKA ŚWIETLNA – Ekspozycja na światło UVA, UVB i światło widzialne
  • POKRZYWKA WODNA – Mokry okład
  • POKRZYWKA WIBRACYJNA – Urządzenie wytwarzające drgania
  • POKRZYWKA INDUKOWANA WYSIŁKIEM – Wysiłek (przysiady, pompki, cykloergometr)
  • POKRZYWKA CHOLINERGICZNA – Bierne ogrzewanie (gorąca kąpiel)

Przed wykonaniem wszelkich fizykalnych prób prowokacyjnych konieczne jest wcześniejsze wycofanie leków przeciwhistaminowych na okres przynajmniej 5-7 dni.

Przykłady testów diagnostycznych
Przykłady zmian pokrzywkowych