Definicja
Pokrzywka (łac. urticaria) to niejednolita grupa chorób o zróżnicowanej (często nieznanej) przyczynie i zbliżonym obrazie klinicznym, w której wykwitem pierwotnym jest bąbel pokrzywkowy. Jest on zewnętrznym objawem powstającego przy pokrzywce obrzęku skóry właściwej w wyniku rozszerzenia i zwiększenia przepuszczalności naczyń krwionośnych. Wykwitom na skórze może towarzyszyć też obrzęk naczynioruchowy. Nazwa jednostki chorobowej pochodzi od pokrzywy – rośliny, której włoski powodują oparzenia podobne do zmian skórnych przy pokrzywce.
Podział
Kryterium – CZAS:
Pokrzywka ostra, w której objawy utrzymują się do 6 tygodni
Pokrzywka przewlekła, trwająca powyżej 6 tygodni
Kryterium – ETIOLOGIA:
Pokrzywka spontaniczna
- o znanej przyczynie
- o nieznanej przyczynie
Pokrzywka indukowana
- pokrzywka fizykalna (dermografizm, pokrzywka z zimna/cieplna, pokrzywka opóźniona z ucisku, pokrzywka wibracyja, pokrzywka świetlna)
- pokrzywka cholinergiczna
- pokrzywka wodna
- pokrzywka kontaktowa
Objawy
Podstawowym objawem pokrzywki jest bąbel pokrzywkowy:
- miejscowy, bezbolesny, płasko-wyniosły obrzęk skóry właściwej
- o barwie czerwonej, różowej lub porcelanowobiałej
- płaski, odgraniczony stromym brzegiem
- o różnych kształtach i rozmiarach, od kilku milimetrów do zmian obejmujących znaczne powierzchnie skóry
- blednący przy ucisku i mogący pojawić się praktycznie wszędzie
- z towarzyszącym, a czasem uczuciem pieczenia
- powstający nagle i utrzymujący się przez krótki okres (do 24 godzin), a ustępujący bez śladu
- z towarzyszącym obrzękiem naczynioruchowym u około połowy chorych z pokrzywką (obejmującym najczęściej wargi, powieki, policzki, ręce, stopy, genitalia, a nawet jelita i krtań). Objawy utrzymują się do 72 godzin, a chorzy odczuwają ból i rozpieranie skóry.
W rzadkich przypadkach poza objawami skórnymi mogą występować dodatkowe symptomy, na przykład:
- ból głowy
- gorączka
- objawy astmatyczne
- chrypka
- trudności w przełykaniu
- nudności
- wymioty
- biegunka
- skurcze żołądka
- brak apetytu
- uczucie zmęczenia
- problemy z orientacją
- spadek ciśnienia tętniczego
- ucisk w klatce piersiowej
- obrzęk stawów.
Wywiad lekarski
W diagnostyce pokrzywek bardzo ważny jest wywiad lekarski, uwzględniający szereg informacji:
- pierwszy epizod pokrzywkowy
- częstotliwość wysiewów bąbli pokrzywkowych
- czas pojawiania się zmian skórnych, czas ustępowania zmian
- okres trwania stanów bezobjawowych
- wielkość, kształt i lokalizacja zmian skórnych
- czy towarzyszy zmianom obrzęk naczynioruchowy
- czy występuje świąd skóry, ból
- wywiad rodzinny w zakresie pokrzywki oraz atopii
- wywiad alergologiczny (astma oskrzelowa, atopowe zapalenie skóry itd.)
- obecność czynników infekcyjnych, zaburzeń metabolicznych, endokrynologicznych lub innych zaburzeń internistycznych
- związek występowania objawów pokrzywki z ekspozycją na czynniki fizykalne
- stosowanie leków
- pokarm jako czynnik wyzwalający objawy
- wywiad zawodowy (rodzaj wykonywanej pracy)
- wywiad socjalny (tryb życia)
- sezonowość zmian
- czy pacjent posiada implanty chirurgiczne, stomatologiczne lub ortopedyczne (stenty, kardiostymulator, endoprotezy, implanty stomatologiczne)
- związek z cyklem miesiączkowym u kobiet
- związek ze stresem emocjonalnym
- zastosowane dotąd leczenie i odpowiedź na leczenie
Diagnostyka
W diagnostyce pokrzywek wykonuje się szereg niezbędnych badań:
- podstawowe i szczegółowe badania laboratoryjne, w tym oznaczenie surowiczego stężenia antygenowo swoistych IgE skierowanych przeciwko podejrzanym alergenom
- ogólną analizę moczu
- badanie kału w kierunku infekcji pasożytniczej
- testy skórne
-
-
- skórne punktowe i/lub oznaczenie swoistych IgE
- skórne płatkowe (przy podejrzeniu pokrzywki kontaktowej)
- śródskórne, np. test z surowicą autologiczną / z surowicą własną pacjenta (ASST – Autologous serum skin test)
- Test wykonywany jako screening/ badanie przesiewowe w kierunku pokrzywki autoreaktywnej /autoimmunologicznej. U części chorych powoduje powstanie bąbla i rumienia w miejscu iniekcji. Odpowiedzialne za to są autoprzeciwciała klasy IgG skierowane przeciw IgE i/lub FcεRI na mastocytach i bazofilach.
-
-
- biopsję skóry (badanie histopatologiczne, immunofluorescencja bezpośrednia)
- przy podejrzeniu pokrzywkowego zapalenia naczyń
- u pacjentów z podejrzeniem mastocytozy
- przy objawach ogólnoustrojowych i przyśpieszonym OB
- przy opornej na leczenie pokrzywce idiopatycznej
- badania wielospecjalistyczne w zakresie potencjalnych ognisk utajonego zakażenia (laryngologiczne)
- USG jamy brzusznej, RTG klatki piersiowej, gastroskopia, kolonoskopia
- próby prowokacyjne z całym panelem czynników fizykalnych
W naszej pracowni posiadamy wysokospecjalistyczny sprzęt (dermografometr, Fric test, Temp test, cykloergometr), niezbędny w diagnostyce pokrzywek indukowanych. Zobacz ⇨
PRÓBY PROWOKACYJNE
- DERMOGRAFIZM – Wywołanie dermografizmu z użyciem: drewnianej szpatułki, dermografometru, Fric test
- POKRZYWKA Z ZIMNA – Prowokacja bodźcem termicznym: kostka lodu, test oziębiania kończyny w zimnej wodzie (4 st. C), Temp test
- POKRZYWKA CIEPLNA – Test prowokacyjny z bodźcem termicznym: gorąca woda, Temp Test
- OPÓŹNIONA POKRZYWKA Z UCISKU – Test uciskowy: z użyciem dermografometru (ucisk 100 g/mm2), ciężarki
- POKRZYWKA ŚWIETLNA – Ekspozycja na światło UVA, UVB i światło widzialne
- POKRZYWKA WODNA – Mokry okład
- POKRZYWKA WIBRACYJNA – Urządzenie wytwarzające drgania
- POKRZYWKA INDUKOWANA WYSIŁKIEM – Wysiłek (przysiady, pompki, cykloergometr)
- POKRZYWKA CHOLINERGICZNA – Bierne ogrzewanie (gorąca kąpiel)
Przed wykonaniem wszelkich fizykalnych prób prowokacyjnych konieczne jest wcześniejsze wycofanie leków przeciwhistaminowych na okres przynajmniej 5-7 dni.